Periferik damar girişinin yaradılması qan nümunələrinin götürülməsi, venadaxili maye terapiyası, dərman qəbulu və təcili müdaxilələr üçün ən çox istifadə edilən əsas tibbi prosedurlardan biridir. Xəstəxanayaqədərki təcili müdaxilələrdə və təcili xidmətlərdə tibb işçiləri  dərmanların və mayelərin, xüsusən də kritik xəstələrə qulluq zamanı tətbiqi üçün effektiv damar girişini tez bir zamanda yaratmalıdırlar.

Damar girişi, xəstələrə dərman, serum, total parenteral qidalanma və qanköçürmə kimi tətbiqləri yerinə yetirmək üçün qan dövranı sistemi ilə xarici mühit arasında birbaşa əlaqə təmin etmək üçün damara kateter yerləşdirilməsi prosesidir.

Damar girişi periferik və ya mərkəzi venalara açıla bilər və periferik venoz tətbiqlərdə müvafiq venanın seçilməsi müalicənin müddəti, xəstənin damar quruluşu və ətrafın istifadəsi kimi amillərdən asılıdır; İntravenöz tətbiq texnikasının müvəffəqiyyəti yalnız anatomik biliklərdən deyil, həm də xəstənin damarlarının görünən və hiss edilməsindən asılıdır.

Periferik damar girişi qısamüddətli müalicə üçün nəzərdə tutulub (1-2 saat və ya bir neçə gün).

Əllərdə və ayaqlarda olan damarlar ən çox seçilən damarlardır.

İstifadə olunan damarlar:

Qol və ön kol damarları:
Müalicə əsnasında tez-tez istifadə olunsa da, çox ağrılı tətbiqlərə səbəb ola biləcəyi üçün məcburi hallar xaricində ön kol damarlarına üstünlük verilməməlidir.
Əl və ayaq damarları:
Səthi quruluşlarına görə qısa müddətli müalicə üçün əlverişlidir.
Körpələrdə:
Çox vaxt alın və baş dərisi nahiyəsindəki damarlara üstünlük verilir.

 GÖSTƏRİŞLƏR:

• Fövqəladə hallarda (ürək dayanması, şok, ümumi bədən travması və s.)
• Maye həcmini təmin etmək və ya mövcud həcmi saxlamaq üçün
• Ağızdan dərman qəbul edə bilməyən xəstələrin müalicəsinin təmin edilməsi
• Dərmanın sürətli təsirinə nail olmaq
• Maye və elektrolit tələblərinin ağızdan qarşılana bilmədiyi hallarda elektrolit balansını tənzimləmək və ya saxlamaq.
• Ağızdan qidalana bilməyən huşunu itirmiş xəstələrin qida ehtiyaclarını qarşılamaq üçün

Damar Girişi Proseduru
1. Razılıq və Hazırlıq:
Müraciət barədə xəstəyə və ya onun yaxınlarına məlumat verilir və onların razılığı alınır.
Əllər yuyulur və əlcəklər taxılır.
2. Yerləşdirmə:
Xəstə prosedur üçün uyğun bir pozisiya verilir. Mümkünsə, qol ürək səviyyəsindən aşağı yerləşdirilir. Məsələn, antekubital fossadakı damarlar istifadə olunursa, xəstənin dirsəyi hiperekstansiyada olmalı və dibi dəstəklənməli və ürək səviyyəsindən aşağıda saxlanmalıdır.
3. Damar seçimi və hazırlanması:
Müalicə ediləcək qoldakı damarlar müşahidə edilir və palpasiya edilir.
Turniket bağlıdır. Turniket seçilmiş damar nöqtəsindən 10-15 sm yuxarıda, paltarın üstündə, tək halqalı yay şəklində, sərbəst ucları yuxarıya asılmış şəkildə bağlanır. Turniket venoz qayıdışın qarşısını alacaq, lakin arterial qan axınına mane olmayacaq şəkildə sıxılmalıdır. Arterial qan axınının maneə olub-olmaması radial nəbzin palpasiyası ilə yoxlanılır.
4. Damarların doldurulması və hazırlanması:
Damar dolu deyilsə, damar ürəyin distalinə vurula bilər və ya xəstədən yumruğunu sıxması tələb oluna bilər. Damar hələ də dolu deyilsə, barmaqların ucu ilə damara yumşaq bir şəkildə vurmaq olar.
Turniket 2 dəqiqədən çox yerində qalmamalıdır.
5.Damarların palpasiyası və dərinin antisepsisi:
Seçilmiş damar toxuma daxilində irəliləyişini hiss etmək üçün yenidən barmaqların ucları ilə palpasiya edilir.
Dərinin antisepsisi seçilmiş damarın bir hərəkətlə silinməsi və venanın proksimal hissəsindən distal hissəsinə antiseptik məhlulda isladılmış pambıqla təmin edilir.
6.İntraketin yerləşdirilməsi:
Müvafiq ölçülü venadaxili kateter steril paketindən çıxarılır.
Yerləşdirici iynənin iti tərəfi yuxarıya baxaraq tutulur. Damarı düzəltmək üçün sərbəst əlin baş barmağı ilə damarın daxil olacağı yerdən təxminən 3-5 sm aşağıda basaraq dəri aşağıya doğru uzanır.
7.İynə və İntraketyerləşdirmə:
Damara daxil olmaq üçün iki üsul istifadə olunur: birbaşa və dolayı:
Birbaşa Texnika: Damar üzərində dəriyə 15-20° bucaq altında iynə ilə dəri və vena eyni vaxtda sürətlə deşilərək damara daxil edilir. Bu texnikaya böyük və qabarıq damarlar üçün üstünlük verilir.
Dolayı Texnika: İynə iki mərhələdə damara daxil edilir. Birinci mərhələdə iynə ucu damarın daxil olacağı yerdən təxminən 1 sm aşağıda və venaya paralel olaraq 30-45° bucaq altında dəriyə yeridilir. İğnenin ucu dərialtı toxuma ilə təmasda olur. İkinci mərhələdə iynənin bucağı 10-15°-ə endirilir və damara daxil edilir. Bu texnika kiçik və sürüşkən damarlarda istifadə olunur.
8.Qana Nəzarət və İntraketin Proqressi:
Damara girdiyiniz zaman qan hemostatik qapağın yerləşdiyi yerə axır. Damarın daxil olub-olmaması qan axını müşahidə etməklə başa düşülə bilər.
Bələdçi iynə 1 sm geri çəkilir və çevik kanulaya qanın daxil olub-olmadığı müşahidə edilir. Əgər qan çıxırsa, yönləndirici iynə yavaş-yavaş çəkilir, lakin çevik kanül venaya doğru irəliləyərkən tamamilə çıxarılmır.
9.Turniketin buraxılması və bələdçi iynəsinin çıxarılması:
Bir əlin baş barmağı ilə venadaxili kateter qoyulan nahiyədən 1 sm yuxarı olan damara təzyiq edilir, digər tərəfdən isə əvvəlcə turniket buraxılır, sonra istiqamətləndirici iynə tamamilə çıxarılır. Bu yolla venadaxili kateterin açıq ucundan qanaxmanın qarşısı alınır.
10.Serum və Nəzarət:
Fizioloji serum olan şprisin bərkidilməsi venadaxili maye dəstinin girişinə bərkidilir. Bir neçə ml fizioloji zərdab yeridilir və nahiyədə şişlik, qızartı və ağrı yoxlanılır.

Hər tətbiqdə  dəriyə daxil olduğu yer yoxlanılmalıdır. Əgər infeksiya və ya başqa problem yoxdursa, flebit kimi halların qarşısını almaq üçün uzun müddət qoyulacaq venadaxili kateter hər 48-72 saatdan bir dəyişdirilməlidir