Qarşılaşdığımız bir neçə İşarə Dili Təhsilinə əsaslanaraq bu mövzuda araşdırma aparmağa başladıq. Başlanğıc nöqtəmiz və ağlımızdan heç vaxt çıxmayan sual; "Əlilliyim olmadığı halda niyə işarə dilini öyrənməliyəm?" baş verdi. Sizi maraqlandırmaq, maarifləndirmək və bu mövzunu öyrənməyə təşviq etmək üçün bu məqaləni hazırladıq.

İşarə dili dərin və mürəkkəb bir mövzudur. Maneələrdən, statistikadan, psixologiyadan,  və təbii ki, ünsiyyətdən danışmadan mətləbə keçmək çətindir. Ancaq əvvəlcə İşarə Dilinin nə olduğunu izah etməklə başlayaq.
İşarə dili eşitmə və ya nitq qüsurlu insanların bir-biri ilə ünsiyyət qurmaq üçün əl hərəkətləri, üz ifadələri və bütövlükdə bədən dilindən istifadə edərək yaratdığı səssiz, vizual dildir.

İnsanlar daha çox dərk etdikcə getdikcə azalan yanlış fikir, işarə dilinin universal olmasıdır. Dünyanın istənilən yerində, hər kəslə ünsiyyət qurmaq üçün istifadə edə biləcəyimiz universal bir dilimiz olsa yaxşı olardı, lakin İşarə Dili bu təsvirə uyğun gəlmir. İşarə dili ölkədən ölkəyə dəyişir və hətta bölgədən asılı olaraq fərqli vurğu və dialektlərə malikdir. Onu da qeyd etmək lazımdır ki, İşarə Dili və Azərbaycan dili qrammatik quruluş baxımından iki fərqli dildir.

Nə işarə dili deyil?
İşarə dili sözlərin, ifadələrin və fikirlərin əl, üz və bədən hərəkətləri ilə ifadə olunduğu bir ünsiyyət üsuludur. İşarə dili yalnız yazıda istifadə etdiyimiz simvolları, yəni hərf formalarını barmaqlarımızla göstərmək və bunu bir-birinin ardınca etməklə bir sözü ifadə etmək deyil. Bu üsul barmaqların hərf adlanır və işarə dilinin yalnız bir hissəsidir. İşarə dili təkcə barmaqların yazılışı deyil.

İşarə dili pantomima kimi qeyri-verbal teatr deyil.

İşarə dili yalnız əl və qol hərəkətlərindən ibarət deyil. Mimikalar, yəni üz ifadələri və bədən hərəkətləri də bu dilin bir hissəsidir.
Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının məlumatına görə, dünya əhalisinin təxminən 10 faizi əlilliyi olan şəxslərdən ibarətdir. 

Empatiyanın qurulması: İşarə Dili və İnsan Hüquqları
Əvvəldə qeyd etdiyimiz kimi, bu məqalənin məqsədi işarə dili təhsilinin zəruriliyinə işıq salmaqdır. Nə olduğunu izah etdikdən və rəqəmlər haqqında danışdıqdan sonra empatiya qurmağın vaxtı gəldi. Çünki "Niyə işarə dilini öyrənməliyəm?" Sualın cavabı burada gizlidir.

Bir çox eşitmə qüsurlu insanlar insanlarla ünsiyyət qurmaq üçün çox səy göstərirlər. Müalicələr və tibbi imkanlar xaricində edilən bir səy var. Sadəcə olaraq, dodaqları oxuyurlar. Dodaqları oxumaq üçün söhbətə diqqət yetirməkdən və deyilənləri anlamaq üçün səy göstərməkdən danışırıq ki, bu da dialoqa başlamağın ilk addımıdır. Ancaq əlilliyi olmayanlar ancaq eşidir. Çox vaxt bunun üçün əlavə səy göstərməyə ehtiyac yoxdur.
Əlil insanlar əlil olmayan insanlarla ünsiyyət qurmaqda çətinlik çəkdiyi halda, əlil olmayanlar nə edir? Məsələn, heç bir əlil insanın ağlına gəlirmi ki, niyə əlilliyi olmayan insanlar işarə dilini öyrənmirlər və əlillərin başa düşəcəyi şəkildə ünsiyyət qururlar? Niyə bu səy birtərəfli olaraq qalır?

İşarə dili həqiqətən də vacibdir. Eşitmə qüsurlu insanların qarşılaşdıqları bir çox problemlərin əsası əlil olmayan insanların onlarla ünsiyyət qura bilməməsidir. Çünki onlar jest dilində danışmaqla qarşılarına çıxan maneələri aşmağa qadirdirlər. Bu dili ancaq əlilliyi olmayanlar bilmədiyi üçün bir-biri ilə ünsiyyət qurmaq mümkün deyil. Bu vəziyyət eşitmə məhdudiyyətli insanların məşğulluq, təhsil, sağlamlıq, sosiallaşma, ifadə və fikir azadlığı kimi ən əsas insan hüquqlarına çıxışına mane olur. 
Bu məqamda hamımızın üzərinə bir qədər iş düşür.  Bu maneəni aradan qaldırmağın və ünsiyyət qurmağın yolu işarə dilindən keçir.  İşarə dilini öyrənmək üçün lazım olan motivasiya empatiyadan, sağlam düşüncədən və əlilliyi olan insanların əlilliyi olmayanlarla ünsiyyət qurmaq səylərini mükafatsız qoymamaqdan irəli gəlir.

Dr. Həsənova Ülviyyə